Psikoterapi Bilgilendirme Rehberi
Genel Bakış
Psikoterapi, bir psikiyatrist veya psikolog ile konuşarak ruhsal sağlığımızı etkileyen sorunlarını tedavi etmek için kullanılan genel bir terimdir. Psikoterapi sırasında durumunuz, ruh halleriniz, duygularınız, düşünceleriniz ve davranışlarınız hakkında bilgi edinirsiniz. Psikoterapi, hayatınızı nasıl kontrol altına alacağınızı ve zorlu durumlara sağlıklı başa çıkma becerileriyle nasıl yanıt vereceğinizi öğrenmenize yardımcı olur.
Her biri kendi yaklaşımına sahip birçok psikoterapi türü vardır. Sizin için doğru olan psikoterapi türü bireysel durumunuza bağlıdır. Psikoterapi aynı zamanda konuşma terapisi, danışmanlık veya basitçe terapi olarak da bilinir.
Psikoterapi, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çoğu zihinsel sağlık sorununun tedavisinde yardımcı olabilir:
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Fobiler, panik bozukluğu veya travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi anksiyete bozuklukları
- Depresyon veya bipolar bozukluk gibi duygudurum bozuklukları
- Alkolizm, uyuşturucu bağımlılığı veya kompulsif kumar gibi bağımlılıklar
- Anoreksiya veya bulimia gibi yeme bozuklukları
- Borderline kişilik bozukluğu veya bağımlı kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları
- Şizofreni veya gerçeklikten kopmaya neden olan diğer bozukluklar (psikotik bozukluklar)
Psikoterapiden yararlanan herkese herhangi bir hastalık tanı konulmaz. Psikoterapi, herkesi etkileyebilecek bir dizi yaşam stresine ve çatışmasına da yardımcı olabilir. Örneğin:
- Partnerinizle veya hayatınızdaki başka biriyle çatışmaların çözülmesi
- İş veya diğer durumlar nedeniyle yaşanılan aşırı kaygı veya stresi hafifletme
- Boşanma, sevilen birinin ölümü veya iş kaybı gibi büyük yaşam değişiklikleriyle başa çıkma
- Kontrolsüz öfke veya pasif-agresif davranış gibi sağlıksız tepkileri yönetmeyi öğrenme
- Diyabet, kanser veya uzun süreli (kronik) ağrı gibi devam eden veya ciddi bir fiziksel sağlık sorunuyla başa çıkma
- Fiziksel veya cinsel istismar veya şiddete tanık olmanın verdiği travmatik stres ile mücadele etmek
Bazı durumlarda psikoterapi, antidepresan ilaçlar kadar etkili olabilir. Bununla birlikte, özel durumunuza bağlı olarak, psikoterapi tek başına bir zihinsel sağlık durumunun semptomlarını hafifletmek için yeterli olmayabilir. Ayrıca ilaçlara veya başka tedavilere de ihtiyacınız olabilir.
Genel olarak, psikoterapi almanın riski çok azdır. Ancak acı verici duyguları ve deneyimleri keşfedebildiğimiz için zaman zaman duygusal olarak rahatsız hissedebilirsiniz. Bununla birlikte, terapinin türünü ve yoğunluğunu ihtiyaçlarınızla eşleştirebilecek yetenekli bir terapistle çalışarak herhangi bir risk en aza indirilir. Öğrendiğiniz başa çıkma becerileri, olumsuz duyguları ve korkuları yönetmenize yardımcı olur.
Psikoterapi’ye Nasıl Hazırlanır?
Bir terapist bulun. Bir doktordan, arkadaşınızdan veya başka bir güvenilir kaynaktan referans alın. İnternette profesyonel bir dernek arayarak kendi başınıza bir terapist bulabilirsiniz (EMDR derneği, Bilişsel Davranışçı Terapiler Derneği gibi).
Maliyetleri anlayın. Sağlık sigortanız varsa, psikoterapi için hangi teminatı sunduğunu öğrenin. Bazı sağlık planları yılda sadece belirli sayıda psikoterapi seansını kapsar. Ayrıca, ücretler ve ödeme seçenekleri hakkında terapistinizle ya da asistanıyla randevu öncesinde bilgi almak için konuşun.
Endişelerinizi gözden geçirin. İlk randevunuzdan önce, hangi konular üzerinde çalışmak istediğinizi düşünün. Bunu terapistinizle de çözebilecek olsanızda, bunun üzerine düşünmek iyi bir başlangıç noktası sağlayabilir.
Yetkinliği kontrol et. Bir psikoterapistle görüşmeden önce geçmişini, eğitimini, sertifikasını ve lisansını mutlaka kontrol edin. Psikoterapist, bir iş unvanı veya eğitim, öğretim veya lisans göstergesinden ziyade genel bir terimdir. Eğitimli psikoterapistlerin psikoloji alanında yüksek lisans veya doktora derecesi vardır. Ruh sağlığı konusunda uzmanlaşmış tıp doktorları yani psikiyatristler ise psikoterapi sağlamanın yanı sıra ilaç reçete edebilir.
Seçtiğiniz psikoterapistin kendi disiplini için sertifikasyon ve lisans gereksinimlerini karşıladığından emin olun. Buradaki önemli nokta; terapinin türünü ve yoğunluğunu ihtiyaçlarınızla eşleştirebilecek yetenekli ve eğitimli bir terapist bulmaktır.
Ne bekleyebilirsiniz ?
İlk terapi seansınız
İlk psikoterapi seansında, terapist tipik olarak siz ve ihtiyaçlarınız hakkında bilgi toplar. Mevcut ve geçmiş fiziksel ve duygusal sağlığınızla ilgili formları doldurmanız istenebilir. Terapistinizin durumunuzu ve endişelerinizi tam olarak anlaması ve en iyi yaklaşımı veya hareket tarzını belirlemesi birkaç seans sürebilir.
İlk seans aynı zamanda yaklaşımının ve kişiliğinin sizin için işe yarayıp yaramayacağını görmek için terapistinizle görüşmeniz için bir fırsattır.
Anladığınızdan emin olun:
- Gizlilik
- Ne tür bir terapi kullanılacak
- Tedavinizin hedefleri
- Her seansın uzunluğu
- Ortalama kaç terapi seansına ihtiyacınız olabilir
Randevunuz sırasında istediğiniz zaman soru sormaktan çekinmeyin. Gördüğünüz ilk psikoterapistle kendinizi rahat hissetmiyorsanız, başka birini deneyin. Psikoterapinin etkili olması için terapistinizle iyi bir uyum sağlamak çok önemlidir.
Psikoterapiye başlamak
Yaklaşık 45 ila 60 dakika süren bir seans için muhtemelen terapistinizin ofisinde veya haftada bir veya iki haftada bir klinikte buluşacaksınız.
Psikoterapi türleri
Bir takım etkili psikoterapi türleri vardır. Bazıları belirli bozuklukların ve durumlarının tedavisinde diğerlerinden daha iyi çalışır. Çoğu durumda, terapistler tekniklerin bir kombinasyonunu kullanır. Terapistiniz, hangi yaklaşımın sizin için en iyi olabileceğini belirlemek için özel durumunuzu ve tercihlerinizi dikkate alacaktır.
Birçok terapi türü mevcut olmasına rağmen, etkili olduğu kanıtlanmış bazı psikoterapi teknikleri şunları içerir:
Sağlıksız, olumsuz inanç ve davranışları tanımlamanıza ve bunları sağlıklı, olumlu olanlarla değiştirmenize yardımcı olan bilişsel davranışçı terapi (BDT)
Diyalektik davranış terapisi, stresle başa çıkmanıza, duygularınızı yönetmenize ve başkalarıyla ilişkilerinizi geliştirmenize yardımcı olacak davranış becerilerini öğreten bir tür BDT
Düşüncelerinizin ve duygularınızın farkına varmanıza ve kabul etmenize ve değişiklik yapmayı taahhüt etmenize, durumlarla başa çıkma ve duruma uyum sağlama yeteneğinizi artırmanıza yardımcı olan kabul ve bağlılık terapisi
Bilinçsiz düşünce ve davranışlar konusundaki farkındalığınızı artırmaya, motivasyonlarınıza yeni bakış açıları geliştirmeye ve çatışmaları çözmeye odaklanan psikodinamik ve psikanaliz terapileri
Kişilerarası becerilerinizi geliştirmek için diğer insanlarla mevcut ilişkilerinizle ilgili sorunları ele almaya odaklanan kişilerarası psikoterapi (aileniz, arkadaşlarınız ve meslektaşlarınız gibi başkalarıyla nasıl ilişki kurduğunuz)
Stres ve zor durumlarla başa çıkma yeteneğinizi güçlendiren destekleyici psikoterapi
Travma tedavisi başta olmak çok farklı hastalık grupları (panik, anksiyete, bağımlılık vs.) ve zorlayıcı yaşam olaylarıyla (aldatılma, boşanma, sınav kaygısı vs.) baş etmede anı ağlarını uyararak belli bir protokolle yürütülen duyarsızlaşma ve yeniden işlemlemeyi içeren EMDR tedavisi
Psikoterapi, bireysel, çift, aile veya grup terapisi seansları dahil olmak üzere farklı formatlarda sunulur ve tüm yaş grupları için etkili olabilir.
Psikoterapi sırasında
Çoğu psikoterapi türü için terapistiniz sizi düşünceleriniz ve duygularınız ve sizi rahatsız eden şeyler hakkında konuşmaya teşvik eder. Duygularınızı açmakta zorlanıyorsanız endişelenmeyin. Terapistiniz zaman geçtikçe daha fazla güven ve rahatlık kazanmanıza yardımcı olabilir.
Psikoterapi bazen yoğun duygusal tartışmalar içerdiğinden, bir seans sırasında kendinizi ağlarken, üzülürken ve hatta kızgın bir patlama yaşarken bulabilirsiniz. Bazı insanlar seanstan sonra fiziksel olarak bitkin hissedebilir. Terapistiniz bu tür duygu ve duygularla başa çıkmanıza yardımcı olmak için oradadır.
Terapistiniz sizden “ev ödevi” yapmanızı isteyebilir (düzenli terapi seanslarınız sırasında öğrendiklerinize dayanan aktiviteler veya uygulamalar). Zamanla, endişelerinizi tartışmak ruh halinizi iyileştirmeye, kendiniz hakkında düşünme ve hissetme şeklinizi değiştirmeye ve sorunlarla başa çıkma yeteneğinizi geliştirmenize yardımcı olabilir.
Gizlilik
Nadir ve özel durumlar dışında, terapistinizle yapılan konuşmalar gizlidir. Bununla birlikte, bir terapist, güvenliğe (sizin veya bir başkasının) acil bir tehdit varsa endişeleri yetkililere bildirmesi gerektiğinde gizliliği bozabilir. Terapistiniz gizlilikle ilgili soruları yanıtlayabilir. Genellikle ilk seansta gizlilik hakkında bilgilendirme yapılır.
Psikoterapinin uzunluğu
İhtiyacınız olan psikoterapi seanslarının sayısı ve terapistinizi ne sıklıkta görmeniz gerektiği gibi faktörlere bağlıdır:
- Belirtilerinizin şiddeti
- Ne kadar süredir semptomlarınızın olduğu
- Ne kadar hızlı ilerleme kaydettiğiniz
- Ne kadar stres altında olduğunuz
- Ruh sağlığı endişeleriniz günlük hayata ne kadar müdahale ettiği
- Aile üyelerinden ve diğerlerinden ne kadar destek alıyorsunuz?
- Maliyet ve sigorta sınırlamaları
Kısa vadeli bir durumla başa çıkmanıza yardımcı olmak sadece haftalar sürebilir. Uzun vadeli endişeleriniz varsa tedavi bir yıl veya daha uzun sürebilir.
Sonuçlar
Psikoterapi durumunuzu tam olarak iyileştirmeyebilir veya hoş olmayan bir durumu ortadan kaldırmayabilir. Ancak size sağlıklı bir şekilde başa çıkma ve kendiniz ve hayatınız hakkında daha iyi hissetme gücü verebilir.
Psikoterapiden en iyi şekilde yararlanmak
Terapinizden en iyi şekilde yararlanmak ve başarılı olmasına yardımcı olmak için atabileceğiniz adımlar:
Terapistinizle kendinizi rahat hissettiğinizden emin olun. Bunu yapmazsanız, kendinizi daha rahat hissettiğiniz başka bir terapist arayın.
Terapiye bir ortaklık olarak yaklaşın. Terapi, aktif bir katılımcı olduğunuzda ve karar vermede paylaştığınızda en etkilidir. Sizin ve terapistinizin ana konular ve bunlarla nasıl başa çıkılacağı konusunda hemfikir olduğunuzdan emin olun. Birlikte hedefler belirleyebilir ve zaman içindeki ilerlemeyi ölçebilirsiniz.
Açık ve dürüst olun. Başarı, düşüncelerinizi, duygularınızı ve deneyimlerinizi paylaşma ve yeni iç görüleri, fikirleri ve bir şeyler yapma yollarını düşünmeye istekliliğine bağlıdır. Terapistinizin tepkisiyle ilgili acı verici duygular, utanç veya korkular nedeniyle belirli konular hakkında konuşmakta isteksizseniz, terapistinize bildirin.
Tedavi planınıza bağlı kalın. Kendinizi kötü hissediyorsanız veya motivasyonunuz yoksa, psikoterapi seanslarını atlamak cazip gelebilir. Bunu yapmak ilerlemenizi bozabilir. Tüm oturumlara katılmaya ve tartışmak istediklerinizi biraz düşünmeye çalışın.
Anında sonuç beklemeyin. Duygusal konular üzerinde çalışmak acı verici olabilir ve sıkı çalışma gerektirebilir. İyileşme görmeye başlamadan önce birkaç seansa ihtiyacınız olabilir.
Seanslar arasında varsa ödevinizi yapın. Terapistiniz düşüncelerinizi bir yazıya aktarmanız gerekir veya terapi seanslarınız dışında başka aktiviteler yapmanızı isterse, takip edin. Bu ev ödevleri terapi seanslarında öğrendiklerinizi hayatınıza uygulamanıza yardımcı olabilir.
Psikoterapi yardımcı olmuyorsa, terapistinizle konuşun. Birkaç seanstan sonra terapiden yararlandığınızı hissetmiyorsanız, terapistinizle bunun hakkında konuşun. Siz ve terapistiniz bazı değişiklikler yapmaya veya daha etkili olabilecek farklı bir yaklaşım denemeye karar verebilirsiniz.
Uzm. Psikolog Seliyha Elbeyoğlu tarafından web sitesinde kulanılmak üzere Türkçe’ye çevrilmiştir.
MyKlinik.
