Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) obsesyonlarla ve kompulsiyonlarla karakterize olan bir bozukluktur. OKB bireyde işlev kaybına neden olmaktadır ve önemli düzeyde gündelik yaşamını etkilemektedir. Şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterebilen OKB’de obsesyonlar ve kompulsiyonlar bireyin zamanını boşa harcamasına neden olmaktadır.
Obsesyonlar ve Kompulsiyonlar
Obsesyonlar, saplantıları ifade etmektedir. Saplantılar, ısrarcı, kontrol edilemez biçimde, istem dışı tekrarlayan düşünce, imge ve dürtülerdir. Bu düşünce, imge veya dürtüler ortaya çıktığı zaman kişide büyük bir sıkıntı hali oluşmaktadır. Mikrop bulaşma korkusu, kendisinin ya da başkalarının zarar göreceğinden korkma ya da şüphelenme, düzen ve simetri konusunda aşırı kaygı obsesyonlar arasında sayılmaktadır.
Kompulsiyonlar ise zorlantıları ifade etmektedir. Zorlantılar, obsesif düşüncelerin yol açtığı kaygıyı azaltmak veya korkulan olayların, durumların yaşanmasını engellemek için kişinin kendisini yapmaktan alıkoyamadığı, tekrarlayan davranış veya zihinsel eylemlerdir. Tekrarlayan davranışlara örnek olarak, el yıkama, düzenleme, kontrol etme verilebilmektedir. Zihinsel eylemler ise dua etme, sayı sayma gibi eylemleri kapsamaktadır.
Bireyler ısrarcı düşünceleri yani obsesyonları sebebiyle çeşitli kompulsif davranışlar sergilemektedir. Bu davranışlar bireylerin yaşadığı kaygıyı azalttığı için sürekli tekrarlanmaktadır. Ancak kompulsif davranışlar sergilemek kaygıyı sadece kısa süreliğine azaltmakta, geçici bir rahatlama sağlamaktadır. Bu sebeple obsesyonun sıklığı ve kompulsif davranışların sergilenme isteği artmaktadır.
Kognitif (Bilişsel) Terapi
Kognitif terapiye göre, stres verici durumlar, bireylerin bilişsel yapılarından, bireylerin olaylara yüklediği anlamlardan kaynaklanmaktadır. Kognitif terapi bilişsel işleyişin davranışları etkilediğini savunmaktadır. Bilişsel işleyişin yönlendirilebilir ve değiştirilebilir olmasından yola çıkan kognitif terapide, bilişsel değişmeler sonucunda istenilen davranış değişikliğine ulaşılabilmektedir.
Kognitif Terapi ve Bilişsel Yapıdaki Değişimler
Kognitif terapide bireyin bilişsel yapısı otomatik düşüncelerden ve şemalardan oluşmaktadır. Gün içerisinde bireyin özellikle düşünmeyi seçmeden, zihninde kendiliğinden ortaya çıkan düşünceler, otomatik düşüncelerdir. Şemalar ise bireyin kendisiyle ilgili yetersizlik ve sevilmeme ile ilgili temel inançlarını oluşturmaktadır.
Bilişsel terapi işlevsel olmayan inançların doğuştan gelmediği, öğrenildiği, bu yüzden de bu inançlardan vazgeçilebileceğini savunmaktadır. Bu sebeple terapi sürecinde, daha yüzeyde ve kolay erişilebilir olan otomatik düşünceler üzerinde durulmaktadır. Bireye bu düşüncelerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve değiştirilmesi öğretilmektedir. Değişen düşünce tarzıyla birlikte davranışların da değişmesi beklenmektedir.
OKB Tedavisinde Kognitif (Bilişsel) Terapi
Bilişsel terapi OKB (Obsesif kompulsif bozukluk) tedavisinde etkin bir rol oynamaktadır. Bilişsel terapi;
- Bireyin bilişsel yapısında yer alan ve obsesyon geliştirmesine yol açan işlevsizliklerin ortaya çıkmasına yardımcı olmaktadır.
- Bireyin zihninde kendiliğinden ortaya çıkan otomatik düşüncelerini fark etmesini sağlamaktadır.
- Bireyin kendisiyle ilgili yetersizlik ve sevilmeme ile ilgili temel inançlarını sorgulamasını sağlamaktadır.
- Bireyin kaygı uyandıran fikirlerini tanımasına destek olmaktadır.
- Bireyin ısrarcı, kontrol edilemez biçimde, tekrarlayan düşünce, imge ve dürtülerini yani obsesyonlarını fark etmesinde yol gösterici olmaktadır.
- Bireyin kaygıları ve bilişsel yapısındaki işlevsel olmayan düşünceleri sebebiyle tekrarlayan davranışları yani kompulsüyonları konusunda farkındalık yaratmaktadır.
- Bireyin bilişsel yapısında değişimi destekleyerek obsesyonların ve kompulsiyonların kontrol edilebilmesini sağlamaktadır.
Kaynakça
Dönerce, A. (2018) Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) tanısı almış hastalarda yaşam kalitesi, romantik ilişki doyumu ve ilişki niteliğinin arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
Muz, S. (2009) Bilişsel Terapi ve Dini Başaçıkma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Din Psikolojisi Bilim Dalı, Konya.
