OKB Bilgilendirme Broşürü
OKB Nedir?
OKB ‘si olan kişilerin iş, okul, ilişki ve günlük aktivitelerde belirgin sıkıntı ve bozulmaya neden olan, çok sık yaşadıkları obsesyon ve/veya kompulsiyon şikayetleri vardır.
Obsesyonlar Nelerdir?
Obsesyonlar kişinin tekrarlayarak zihninden geçirdiği ısrarla gelen, istemsiz, rahatsız, edici düşünceler, görüntüler, fikirler ya da dürtülerdir.
Obsesyonlar sıklıkla anlamsız, sıkıntı verici ya da tiksindiricidir. Birine zarar verme dürtüsü, aile bireylerini içeren cinsel düşünceler, kirlerden, mikroplardan, bulaşıcı maddelerden korkma, bulaşıcı hastalık ya da enfeksiyon kapma korkusu, yanlışlıkla yapılmış olan herhangi bir şey hakkında tekrarlayan düşünceler, dine küfür etme düşünceleri, önemli bir şeyi kaybetme korkusu ya da düzen ve simetri ile ilgili kaygılar tipik obsesyonlardır.
Obsesif düşünceler, görüntüler, dürtüler; kaygı, iğrenme, depresyon ve suçluluk gibi sıkıntı veren ruh halleri ortaya çıkarırlar. Bu ruh halleri, obsesyonları etkisizleştirme ya da onlardan kutumla ve/veya onlarla alakalı olan durumlardan kaçınma gibi güçlü bir isteğe neden olur. Sıklıkla kişi ritüeller ya da davranışları geliştirir.
Kompulsiyonlar ve Kaçınma Davranışları Nelerdir?
Kompulsiyonlar genellikle obsesyonun neden olduğu sıkıntıyı azaltmak için yapılır. Bununla birlikte, kompulsif davranış aşırıdır.
Kişi kompulsiyonları sıklıkla belirli bir hareket tarzında gerçekleştirir veya kendisine özgü belirli kuralları takip eder.
Kompulsiyonlar, obsesyonla alakalı gerilimi, sıkıntıyı, depresyonu, kaygıyı ya da suçluluğu azalttıklarından kişi tarafından sürdürülür. Çoğu hasta kompulsiyonlarının aşırı olduğunun farkındadır.
Aşırı el yıkma, duş alma, temizleme, kilitleri ya da cihazları kontrol etme, batıl inançlarla ilgili davranışlar, bir şeyleri belirli bir düzende yerleştirme ve bir şeyin olup olmadığına dair başkalarından onay alma ihtiyacı yaygın kompulsiyonlardır.
Çoğu kişi obsesif kaygılarını etkisizleştirmek için zihinsel ritüeller gerçekleştirmektedir. Bunlar sessizce dua etme, liste yapma, rahatsız edici düşüncelerini ya da görüntülerini olumlu olanlara çevirmeye ve değiştirmeye çalışma gibi ritüelleri içerir.
Buna ek olarak kişiler çoğunlukla OKB belirtileri ile başa çıkmak için başka başa çıkma yöntemleri de geliştirir. Örneğin, OKB semptomlarını ortaya çıkarabilecek herhangi bir şeyden kaçınabilirler. Halka açık tuvaletlere gitmemek, kesici aletlere ya da nesnelere dokunmamak bu tür kaçınmaların içerisindedir.
Kompulsif davranışlar, zihinsel ritüeller ve kaçınma davranışları obsesyonların neden olduğu sıkıntıyı geçici olarak azaltır. Bir şekilde yardımını gördüklerinden kişiler bu yöntemleri tekrar tekrar kullanırlar.
Kişiler bu uyumsuz başa çıkma yöntemlerine sürekli başvurduklarından ritüelleri ve kaçınmaları olmasa da obsesif korku ve beklentilerinin hiçbir şekilde gerçekleşmeyeceğini öğrenemezler.
Ne yazık ki, obsesif korkuları hiçbir zaman yanlışlanamaz ve kişi korkularının gerçekleşmediğini göremez.
Obsesyonların sıklığı ve şiddetine göre değiştiği için kompulsiyonlar seyrek ya da her gün çok zaman harcanacak kadar sıklıkta ortaya çıkabilirler.
OKB ‘nin Şiddet Dereceleri Nelerdir?
OKB ‘nin şiddeti hafiften çok şiddetliye kadar derecelendirilebilir. Bazı kişiler başkaları tarafından fark edilmeyen ufak belirtilere sahiptir. Bazı kişilerde de belirtiler her gün birkaç saat kompulsiyonlarını yaptıkları için evden çıkamayacak kadar en şiddetli seviyesindedir.
OKB Ne Kadar Yaygındır?
Yaklaşık her yüz kişiden ikisinde OKB vardır. Bu içimizden çoğu kişinin muhtemelen OKB ‘si olan birkaç kişi tanıdığı anlamına gelir. Bununla beraber, çoğu hasta bir dereceye kadar sıkıntıları hakkında konuşmazlar ve bu yüzden OKB ‘leri olduğundan haberdar olmayabiliriz.
OKB ‘nin Tipik Seyri Nasıldır?
OKB genellikle ergenlik ya da erken yetişkinlikte başlar, fakat çocuklukta da başlayabilir.
Kadınlar için ortalama başlangıç yaşı 22-23; erkekler içinse 16-17 arasındadır.
OKB tedavi edilmezse, seyir genellikle belirtilerde değişimlerle birlikte kronikleşir.
Cinsiyet Oranları
Kadınlar ve erkekler eşit sıklıkta OKB geliştirirler.
OKB için En İyi Tedaviler Nelerdir?
Son yıllarda, OKB tedavileri etkileyici gelişim göstermiştir. Şu anda, OKB ‘li kişilerin yaklaşık olarak %70 ‘i uygun tedavi yöntemlerinden yarar sağlamıştır.
OKB ‘nin tedavisinde, serotonik sistemi etkileyen ilaçlar, maruz bırakma, tepki önleme (Örneğin; davranışsal terapi) ve kognitif terapiyi içeren çeşitli yaklaşımlar kullanılmaktadır. Bu yöntemler, OKB belirtilerinde rahatlama sağlamada tek başlarına ya da birlikte kullanıldıklarında neredeyse eşit derecede etkilidir.
Kognitif Terapi:
Araştırmalar, OKB tanısı almayan kişilerin %90ından fazlasının OKB ‘si olan kişilerde görülen ısrarla gelen, istemsiz rahatsız edici düşüncelerle aynı düşüncelere sahip insanların çoğu OKB geliştirmemektedir.
OKB geliştiren insanlarla geliştirmeyenler arasındaki en önemli fark bu ısrarla gelen, istemsiz, rahatsız edici düşüncelere, görüntülere ya da dürtülere verdikleri tepkilerdir. OKB geliştirmeyen kişiler ara sıra tuhaf düşüncelerinin geldiğini, ancak bunların önemli ve belirgin bir anlamı olmadığının farkındadırlar. Bu yüzden bu tür düşüncelere dikkatlerini hiç vermezler.
Diğer bir yandan, OKB ‘si olan kişiler ısrarla gelen, istemsiz, rahatsız edici düşüncelerini anlamlı ve önemli olarak kabul ederler. Bu yüzden bu ısrarla gelen, istemsiz, rahatsız edici düşünceler sıkıntılı ruh haline (örneğin; kaygı) neden olur. Bu sıkıntı daha sonra kompulsiyonlar ya da kaçınma davranışları ile azaltılır.
Kognitif Terapi, ısrarla gelen, istemsiz, rahatsız edici düşüncelere getirilen daha az kaygı neden olan alternatif açıklamalar üzerine odaklanır. Alternatif açıklamalar getirildikten sonra, bu düşüncelere daha önce getirilen yanlış yorumlamaları sorgulamak için terapide çeşitli yöntemler kullanılır.
Uzm. Psikolog Seliyha Elbeyoğlu
MyKlinik.
